Ý kiến Vụ án Hồ Duy Hải

“	Cái chết của hai cô gái quá thương tâm. Bằng mọi giá chúng ta phải tìm cho ra hung thủ.	”
— Thượng tá Phạm Văn Tiến, Trưởng phòng CSĐTTP về TTXH Công an tỉnh Long An, Phó ban chuyên án[153]

Luật sư Nguyễn Văn Đạt, luật sư bào chữa cho Hồ Duy Hải, phát biểu sau quyết định tạm dừng thi hành án tử hình Hồ Duy Hải vào tháng 12 năm 2014: "Tôi không nói Hải bị oan, nhưng tôi thấy hồ sơ còn quá nhiều vấn đề chưa được làm rõ".[11]
Luật sư Trần Hồng Phong (người trợ giúp pháp lý cho Hồ Duy Hải) trả lời phỏng vấn của báo điện tử Một Thế Giới vào ngày 9 tháng 12 năm 2019: "Tôi là người đã nghiên cứu rất sâu về hồ sơ này, nên tôi có cơ sở để tin rằng hung thủ thật sự không phải là Hồ Duy Hải, ít nhất là theo kết quả điều tra đến thời điểm hiện nay".[154]
Bà Trần Thị Nhanh, nguyên Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Long An, người trực tiếp tham gia quá trình điều tra và kí cáo trạng truy tố bị can Hồ Duy Hải đã phát biểu với báo Tuổi trẻ vào tháng 12 năm 2014 sau quyết định tạm dừng thi hành án tử hình Hồ Duy Hải như sau: "Bằng niềm tin nội tâm và những chứng cứ thu thập được, tôi tin Hồ Duy Hải là thủ phạm. Cá nhân Hải cũng không nói mình bị oan".[11]
Phát biểu tại phiên thảo luận ngày 20/3/2015 của Đoàn Giám sát của Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa 13 về án oan sai, ông Nguyễn Văn Hiến - Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội - đã phát biểu rằng: "Các bản án kết tội chỉ căn cứ vào lời khai của Hải. Nghiên cứu cả quá trình qua các lần khai của Hải tôi thấy rất nghi ngờ. Những cái đáng nhẽ không nhớ thì lại nhớ rất chi tiết, những cái cần nhớ thì mãi sau này mới thấy có hướng lái cho phù hợp với biên bản hiện trường".[39]
Ông Phạm Xuân Thường, Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 13 tỉnh Thái Bình phát biểu vào ngày 20 tháng 3 năm 2015 trước Ủy ban thường vụ Quốc hội: "Dù với niềm tin nội tâm của tôi Hải là thủ phạm. Tuy nhiên, từ hàng loạt sai sót trong quá trình điều tra, chúng ta như cầm gậy đập vào chân mình. Vì gian dối, đưa các chứng cứ giả mới dẫn đến vụ án phức tạp. Đây là tính mạng con người nên tôi kiến nghị rà soát, xem xét lại thật kỹ và có 1 buổi họp riêng về vụ án này".[155]
Ông Vũ Xuân Trường, Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 13 tỉnh Nam Định vào ngày 20 tháng 3 năm 2015 trước Ủy ban thường vụ Quốc hội cho rằng Hồ Duy Hải không oan do hầu hết lời khai của Hải từ đầu đến cuối đều nhận tội và rất cặn kẽ. Tuy nhiên, chứng cứ điều tra lại không vững chắc, quá nhiều thiếu sót nên không đủ để buộc tội.[155]
Bà Lê Thị Nga, đương nhiệm Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội: "Vụ án Hồ Duy Hải có nhiều vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng trong quá trình điều tra vụ án: Vi phạm về khám nghiệm hiện trường; Vi phạm về thu thập, đánh giá chứng cứ; Vi phạm trong trưng cầu giám định. Viện, tòa đều chỉ lựa chọn sử dụng những chứng cứ có lợi trong việc buộc tội, thay vì những chứng cứ có lợi cho việc gỡ tội. Tòa không làm rõ được những mâu thuẫn trong vụ án. Chứng cứ ngoại phạm của Hải chưa được xem xét, đánh giá kỹ. Và đặc biệt: Kết luận trong bản án sai với kết luận giám định, dựa trên sự "suy diễn chết người" của kết luận điều tra và cáo trạng".[156]
Ông Nguyễn Sơn, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, trong phiên họp với Ủy ban thường vụ Quốc hội Việt Nam khóa 13 vào ngày 10 tháng 4 năm 2015 phát biểu rằng: "Về cơ bản hôm vừa rồi tại cuộc họp về báo cáo giám sát do Ủy ban Tư pháp tổ chức, chúng tôi đã nghe và thống nhất với nhau tinh thần chung đối với Hồ Duy Hải là không oan". Ông còn cho rằng Hồ Duy Hải đã giết hai người.[123]
Ông Nguyễn Hòa Bình, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, chủ tọa phiên tòa giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải, phát biểu trong phiên xử: "nếu tách ra từng lời khai, tình tiết, chứng cứ độc lập không nói lên điều gì, nhưng tổng hợp lại sẽ có vấn đề. Tại sao lại có nhiều chi tiết trùng hợp như vậy đối với lời khai của Hải? Nên không thể lấy từng việc chẻ ra để phủ định từng cái".[157]
Ông Bùi Ngọc Hòa, Thẩm phán, Phó Chánh án Thường trực Tòa án nhân dân tối cao, Thành viên Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, thành viên tham gia hội đồng xét xử giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải (6 - 8/5/2020) phát biểu ngày 12 tháng 5 năm 2020: "Hội đồng xét xử thấy rằng kết luận điều tra là thuyết phục, kết quả xét xử cũng thuyết phục".[158]
Ông Nguyễn Trí Tuệ, Thẩm phán, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Thành viên Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, thành viên tham gia hội đồng xét xử giám đốc thẩm vụ án Hồ Duy Hải, phát biểu trong buổi giao ban báo chí vào ngày 12 tháng 5 năm 2020: "Các cơ quan tố tụng có sai sót, chúng tôi đều nhìn thấy. Ví dụ như không kịp thời thu hồi cái thớt, con dao làm vật chứng là có sai phạm. Tuy nhiên, khi xem xét, đối chiếu với những lời khai, chứng cứ khác để củng cố thì Hội đồng thẩm phán thấy rằng bản chất của vấn đề ở đây là hành vi phạm tội Giết người, cướp của của Hồ Duy Hải là không thay đổi. Vì vậy, có sai lầm nhưng sai lầm này không làm thay đổi bản chất của vụ án".[159]
Luật sư Trương Trọng Nghĩa, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa 14 Tp HCM trả lời báo Pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh ngày 12 tháng 5 năm 2020: "Trong vụ Hồ Duy Hải, các cơ quan tiến hành tố tụng đã có nhiều sai sót trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Từ đó đã kết án tử hình Hải với những chứng cứ gián tiếp, mà những chứng cứ ấy lại sai, thiếu và yếu (như ý kiến của Ủy ban Tư pháp và của VKSND Tối cao). Do đó, cần tiến hành điều tra lại theo luật định".[160]
Đại biểu Quốc hội Lê Thanh Vân (Tiến sĩ Luật) nhận định: "Tôi cho rằng quyết định của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao trong phiên giám đốc thẩm giải quyết không thỏa đáng các căn cứ Viện kiểm sát nhân dân tối cao đưa ra trong kháng nghị [...] Điều này tạo tiền lệ không tốt cho trình tự tố tụng với những vụ án sau này. Không tốt về mặt tiền lệ vì người ta cho rằng sai phạm trong tố tụng không ảnh hưởng đến bản chất vụ án, từ đó có thể chủ quan, xem thường quy trình tố tụng".[161] Ngoài ra, ông cũng cho rằng việc 17/17 thành viên biểu quyết "không thay đổi bản chất vụ án" là chủ quan vì "căn cứ vào lời khai mà lời khai đó không phù hợp với logic của hiện trường, logic của những diễn biến vụ án, chẳng hạn như thời gian phạm tội, các công cụ gây án... nó mâu thuẫn như thế mà vẫn nói vì Hồ Duy Hải đã nhận tội là thiếu thuyết phục".[162]
Đại tá Công an nhân dân Nguyễn Minh Tâm, nguyên Giám đốc Trung tâm Thông tin Khoa học và Tư liệu giáo khoa, Học viện chính trị Công an nhân dân, người nghiên cứu hồ sơ vụ án Hồ Duy Hải từ những ngày đầu, trong bài trả lời phỏng vấn tạp chí điện tử Công lý (cơ quan ngôn luận của Tòa án nhân dân tối cao) vào ngày 12 tháng 5 năm 2020 sau bản án giám đốc thẩm rằng bản án giám đốc thẩm được đông đảo người dân đồng tình, tuy nhiên vụ án này đã bị các thế lực thù địch với nhà nước Việt Nam lợi dụng làm nhiễu thông tin, đưa thông tin bẩn để lôi kéo người dân ít hiểu biết pháp luật, và gây sức ép lên nhà nước Việt Nam. Ông đề nghị các cơ quan tố tụng Trung ương nên báo cáo với Tổng bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng về vụ án và về vấn đề truyền thông bẩn.[163]
Luật sư Đặng Đình Mạnh (luật sư Thành phố Hồ Chí Minh, người từng bào chữa cho nhiều người bất đồng chính kiến với nhà nước Việt Nam) nhận định: "Điều quan trọng khi xem xét lại một vụ án là tìm xem có vi phạm tố tụng hay không, chứ không phải là vi phạm nặng hay vi phạm nhẹ. Có thể tòa án đã đạt được bản án như ý họ mong muốn, nhưng tôi cho rằng sự mất mát trong dân, trong suy nghĩ của công chúng thì lớn lắm, không thể đong đếm được. Đó là sự mất lòng tin vào luật pháp".[164]
Có một số ý kiến trên truyền thông như của luật sư Nguyễn Văn Đài trên BBC hay báo Tiếng dân cho rằng cần thực hiện tam quyền phân lập để tránh oan sai trong các vụ án như vụ án Hồ Duy Hải.[165][166][167]